Demonologia z perspektywy mariawickiej | Paweł Wąsowski

Demonologia jest działem teologii, etnografii i religionistyki, zajmującym się analizą poglądów i wyobrażeń o demonach. Ta subdyscyplina teologiczna podejmuje zagadnienia genezy demonów, ich charakteru oraz istoty, znaczenia w danym systemie religijnym bądź mitologicznym, zajmująca się również związanymi z nimi kwestiami eschatologicznymi¹. Znajduje ona swoje miejsce także w teologii mariawickiej, osadzonej głównie na fundamentach ksiąg Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu, Tradycji i Objawień św. Marii Franciszki Kozłowskiej, zawartych w Dziele Wielkiego Miłosierdzia.

Demon (gr. daimon – bóstwo, duch) – w mitologii greckiej to miano niższych bożków, pośredników pomiędzy właściwymi bogami, a ludźmi. Chrześcijaństwo przyjęło, że demonem jest zły duch, a więc upadły anioł, który sprzeniewierzył się Bogu. Bóg, który jest Miłością, nie chce działać z innych pobudek, jak tylko z miłości, która prowadzi do miłości. Zatem to właśnie z miłości Bóg stworzył aniołów² jako istoty duchowe podobne Jemu Samemu. Objawił im w całym blasku Swoją Świętość i Doskonałość, a co za tym idzie – zostali oni obdarzeni pełnią szczęścia. Powołano ich do wiecznego obcowania z Bogiem, ponieważ Jego pragnieniem było podzielić się Swoim szczęściem³. Uczynił ich wolnymi od więzów ciała, obdarzył nieśmiertelnością i wyjął spod praw wszelkiego skażenia. Bóg dał aniołom światłe umysły, by mogli poznawać Jego nieskończoną Doskonałość, a także wolną wolę, aby z własnej inicjatywy mogli odwzajemnić Jego Miłość poprzez pełnienie Woli Bożej. Stosunek aniołów do Stwórcy był dla nich wiadomy, ale nie byli utwierdzeni w łasce, a więc mogli jeszcze zgrzeszyć; aby otrzymać dar utwierdzenia w łasce, czyli duchowego ugruntowania w tym, co dobre, musieli najpierw przejść próbę⁴.

Koncepcja teologiczna zaprezentowana przez pierwszego zwierzchnika Kościoła Mariawitów, arcybiskupa Jana M. Michała Kowalskiego, zakładała, że aniołowie mieli objawione przez Boga przyszłe stworzenie ludzi, a później także wcielenie Syna Bożego. Chwila próby nastała, gdy mieli oddać cześć Słowu Przedwiecznemu, obleczonemu w ludzką naturę; od spełnienia tejże Woli Bożej zależało utwierdzenie aniołów w łasce. Człowiek w hierarchii stworzeń jest niższy od aniołów, ponieważ jest materialny. Część aniołów zatem, w przekonaniu o własnej wyższości sprzeciwiła się Woli Bożej, ale większość oddała cześć Wcielonemu Słowu⁵. Między aniołami doszło do bitwy, o której mówi Apokalipsa św. Jana: Michał i Aniołowie jego walczyli ze smokiem, i smok też walczył i aniołowie jego, ale nie przemogli⁶. Z natury anielskiej nie mogła to być walka fizyczna, lecz walka umysłu i woli, podobna do walk wewnętrznych, których niejednokrotnie w życiu doświadcza człowiek⁷. Bóg utwierdził w łasce aniołów, którzy byli posłuszni Jego Woli i zjednoczył ich ze Sobą na wieki. Aniołowie, którzy odrzucili Boga, od tamtej pory wciąż utwierdzają się w swojej złości; między Bogiem, a nimi rozpostarła się mroczna zasłona, która nie pozwala oglądać Światła Bożego a przyświecająca im niegdyś miłość ku Bogu zamieniła się na wieczną nienawiść ku Niemu.

W świetle tej koncepcji widać, że Bóg jako Doskonałość i Miłość nie stworzył piekła. Piekło „otworzył” grzech aniołów, którzy dobrowolnie Boga odrzucili. Bóg z Natury nie czyni nikomu krzywdy i nie chce robić nic złego. Jednak sprawiedliwie dopuszcza na Swoje stworzenia to, co z własnej woli wybrały dla siebie⁸. Wybór dokonany przez aniołów zbuntowanych, jakkolwiek niefortunny, został przez Boga uszanowany (bo nigdy nie narusza On wolnej woli żadnego stworzenia), choć stali się oni przez to nieszczęśliwi. Sprawa wygląda podobnie w odniesieniu do ludzi, którzy odrzucają Boga. Istotą piekielnej męki jest świadomość utraty Boga na wieki. Każda dusza po rozłączeniu z ciałem, staje w obecności Nieskończonego Majestatu Bożego i poznaje szczęście, jakie daje zjednoczenie z Trójcą Przenajświętszą. W tym jednym momencie dusza zapala się ogniem pragnienia oglądania i posiadania Boga na wieki. Ale ze względu na świadomość wzgardy, jaką wyrządziła Bogu, czuje się niegodna takiego zjednoczenia i sama siebie osądza, skazując się na odrzucenie od Miłości. Święta Maria Franciszka z natchnienia Bożego nauczała mariawitów: piekło jest to miejsce odrzucenia od Boga, ogień – to niepohamowana żądza duszy widzenia Go, która ją całą pożera, a nigdy nie spali, rozpacz – to straszne słowo na wieki⁹.

Szatan, zwiedziony w buncie swoim przeciwko Bogu i nieszczęśliwy z Jego utraty, zazdroszcząc szczęścia pierwszym ludziom, zapragnął pobudzić ich do złamania przykazania Bożego¹⁰. W ten sposób chciał doświadczyć na nich swojej mocy a przez to zbuntować ich przeciwko Bogu i poddać pod swoje panowanie. Duch ciemności, wiedząc, iż bezpośrednio przemawiać do ludzkiego umysłu może tylko Sam Bóg, dlatego przystępując do ataku na pierwszą niewiastę, musiał przyjąć dowolną postać zewnętrzną i wypowiadać się mową ludzką¹¹. Księga Rodzaju podaje to w następujących słowach: Ale i wąż był chytrzejszy nad wszystkie zwierzęta ziemskie, które Pan Bóg uczynił, który też rzekł do niewiasty¹². W komentarzu do rozdziału 3 Pierwszej Księgi Mojżeszowej w mariawickim przekładzie arcybiskupa Jana Marii Michała Kowalskiego odnaleźć można następujące wytłumaczenie postaci, które przyjmuje szatan: wąż był to szatan, nazwany w Piśmie św. wężem dla swej chytrości i jadowitości, smokiem dla swego okrucieństwa i żarłoczności (Obj.12,3,9), lewiatanem i behemotem dla swej mocy, którą tylko Bóg zwyciężyć może (Hiob.40,10), Lucyferem dlatego, że jest upadłym Aniołem światłości (Izaj.14,12); wreszcie duchem południowym (Ps.90,6) dlatego, że kusi wprost do złego, ale pod pozorem dobrego, jak gdyby był Aniołem światłości. „Ten rodzaj powiada Zbawiciel, nie bywa inaczej zwyciężony tylko przez modlitwę i post.” (Mt.17,20). Dlatego Pan Bóg dał pierwszym ludziom przykazanie postu, aby pokusę mającego przystąpić do nich ducha południowego zwyciężyć mogli. Mariawici nie rozumieją przez to, że szatan rzeczywiście przybrał postać węża, – ale raczej, że owładnął wężem, by osiągnąć swój cel¹³.

Szatan zgrzeszył nienawiścią, zgodnie ze słowami Księgi Mądrości: z nienawiści i zazdrości szatana weszła śmierć na okrąg ziemi¹⁴, nienawiścią też został ukarany: przeklęty będziesz między wszystkimi zwierzętami…¹⁵ Położę nieprzyjaźń między tobą a niewiastą, i między nasieniem twem a nasieniem jej¹⁶. W swym nieszczęściu zapałał ku Bogu żądzą zemsty i pragnie odebrać Mu to, co Najwyższy ukochał najbardziej, a więc dusze ludzkie. Święty Grzegorz z Nyssy nauczał: „Jakkolwiek bowiem, natura ludzka stworzona na wyobrażenie istotnej Światłości, uczyniona została jasną i czystą, na podobieństwo pierwowzoru swej Piękności, i daleką była od niej wszelka ciemność, to jednak pokusa przez omamienie szatańskie upaliła ją i uczyniła ciemną, wpierw zanim się zdołało w niej umocnić duchowe dobro, czyli cnota.” Kiedy wolność dana człowiekowi prowadziła go do tego, czego on sam chciał i co mu się podobało, znalazło się w końcu takie stworzenie, które samo użyło swej wolności przeciw Bogu i stało się także „wynalazcą zła dla człowieka”¹⁷. Objawienia dane świętej Marii Franciszce wskazują, że gdyby pierwsi rodzice nie poddali się pokusie szatańskiej w Raju, gdyby odnieśli zwycięstwo nad nią, to wówczas otrzymaliby moc nad szatanem. Ta moc przeszłaby wraz ze wszystkimi darami natury i łaski na ich potomstwo, a więc nie byłoby dla szatana już więcej przystępu do ludzi. Przeciwnie, zwycięstwo szatana nad pierwszymi ludźmi dało mu poznać siłę i wpływy jego pokusy oraz podstępną umiejętność zwodzenia rodzaju ludzkiego kłamstwem i obłudą. Szatan nie mogąc walczyć z Samym Bogiem, walczy z obrazem Boga, usiłuje przywieść człowieka do grzechu i pozbawienia tych darów i łask, jakie sam przez swój upadek utracił¹⁸.

Bóg o nieskończonym Miłosierdziu, nie chciałby jednak pozostawić swoich dzieci samych w obliczu tych strasznych walk i starć duchowych, jakie miały i mają miejsce. Po pierwsze, przez Wcielenie Logosu i Jego krzyżową Ofiarę, odpuścił grzech Adama i Ewy. Na potomstwo pierwszych rodziców przechodzą jednak dziedzicznie skutki tego grzechu. Dlatego też Bóg znowu wyciągnął pomocną dłoń do człowieka – objawił św. Marii Franciszce (i jest to jeden z najważniejszych aspektów Jej Objawień), że szatanowi odjęta będzie moc kuszenia wybranych – poprzez cześć oddawaną Przenajświętszemu Sakramentowi w częstym, godnym przystępowaniu do Komunii Świętej i adoracji oraz przez wzywanie Nieustającej Pomocy Maryi. Człowiek dzięki tym dwóm środkom powrócić może do stanu pierwotnej czystości i stałego zjednoczenia z Bogiem, „święcenia” Jego Imienia i zespolenia z Nim oraz ze swoimi bliźnimi w miłości, która stanie się fundamentem Królestwa Bożego. „Nie przyjdzie Królestwo Boże na ziemię pierwej, aż będzie święcone Imię Boskie – potem się wypełni Wola Boża, jako w Niebie, tak i na ziemi”¹⁹, powiedział Pan Jezus do św. Marii Franciszki. Mateczka wyjaśnia, że szatan usiłuje sprawić, aby ludzie zapomnieli o Tym Świętym Imieniu, a w Jego miejsce postawić człowieka; dlatego obserwować można smutne znaki czasu – głoszenia moralności i wypełniania dobrych uczynków bez Boga i bez religii, albo haniebnego wykorzystywania Imienia Bożego dla rozbudzenia czci dla człowieka, czyniąc go marnym zastępcą Boga, co w konsekwencji prowadzi do oddalania się ludzkości od Królestwa Bożego, które na jednej tylko skale może być zbudowane – na Chrystusie Utajonym w Przenajświętszym Sakramencie.

Podobnie zatem, jak człowiekowi pozostawiono możliwość nawrócenia, tak też i szatan nie został bez alternatywy na swoją egzystencję. Nie sposób stawiać granic Wszechmocy, Potędze i Miłosierdziu Najwyższego. Pan Bóg nie walczy z szatanem, chociaż mógłby jednym aktem swojej Woli obrócić go w nicość. Jednakże jako Miłość Istotna i Wieczna, szanuje wolny wybór swych stworzeń i cierpliwie czeka ich nawrócenia, dając im pobudki do poprawy. Stwórca swoją łaską wspiera tych, którzy dążą do Niego. Przyjdzie czas, że szatan zostanie zupełnie zwyciężony²⁰ i jeśli wyrazi taką wolę, nawróci się do Boga, gdyż Bóg jest Miłością i nikogo nie odrzuci od siebie. Wówczas piekło zostanie zamknięte, a szatan otrzyma przebaczenie²¹. Wtedy spełnią się słowa dwóch mariawickich pieśni: „wszystko hołd odda dawcy łask, On jeden wieczny żywot ma”²² oraz „racz zwyciężyć, racz już, Panie, wszak zwyciężyć musi Bóg, musi Jego panowanie najzaciętszy uznać wróg”²³.

Paweł Maria Michał Wąsowski – urodzony w Garwolinie, diakon Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w RP oraz student teologii starokatolickiej w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Interesuje go dobra książka, podróże i łamanie stereotypów.